Đối với phụ nữ, nội tiết tố đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sức khỏe tổng thể, trong đó có sức khỏe da đầu và mái tóc. Khi nội tiết tố thay đổi bất thường sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới chu kỳ tóc và sức khỏe nang tóc, dẫn đến hiện tượng rụng tóc lan tỏa (telogen effluvium) hoặc rụng tóc thể kiểu nữ.
Khám phá 5 loại rối loạn nội tiết tố phổ biến gây rụng tóc ở phụ nữ – từ androgen, estrogen đến tuyến giáp và cách chẩn đoán, điều trị dựa trên bằng chứng y khoa qua bài viết dưới đây của Minox nhé.
Nội tiết tố có vai trò gì đối với mái tóc?
Sự thay đổi của nội tiết tố trong các giai đoạn khác nhau có thể ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe tóc, đặc biệt là tình trạng rụng tóc. Tất cả mọi người, bất kể lứa tuổi đều có thể gặp phải vấn đề rụng tóc do sự thay đổi nội tiết tố.
Ví dụ, thanh thiếu niên trong giai đoạn dậy thì có thể bị rụng tóc theo mảng do rối loạn nội tiết. Phụ nữ sau khi sinh, trong giai đoạn tiền mãn kinh hoặc khi gặp vấn đề về tuyến giáp cũng thường xuyên phải đối mặt với vấn đề rụng tóc. Khi chúng ta già đi, nội tiết tố giảm dần theo sự lão hoá tự nhiên cũng dẫn đến rụng tóc.
Tất cả những trường hợp này đều là minh chứng cho thấy mất cân bằng nội tiết không chỉ là yếu tố nguy cơ mà còn có thể trở thành nguyên nhân chính gây rụng tóc.
Rụng tóc nội tiết tố là gì?
Rụng tóc nội tiết tố là hiện tượng mất cân bằng hormone trong cơ thể dẫn đến rụng tóc. Nội tiết tố đóng một vai trò quan trọng trong hàng loạt chức năng của cơ thể, từ điều chỉnh quá trình trao đổi chất cho đến tâm trạng và quá trình phát triển của tóc.
Nang tóc bị ảnh hưởng trực tiếp bởi Androgen – một nhóm nội tiết có tác động mạnh mẽ đến sự hình thành, kích thước và tuổi thọ của tóc. Khi Androgen bị mất cân bằng, bạn sẽ nhận thấy triệu chứng rụng tóc hoặc tóc dần mỏng đi.
Có nhiều tình trạng bệnh lý khác nhau liên quan đến rụng tóc do sự thay đổi nội tiết tố, chẳng hạn như:
- Chứng rụng tóc Androgen: Thường xảy ra trong giai đoạn gián đoạn sinh lý, tóc rụng trong giai đoạn đang phát triển, chẳng hạn sau khi xạ trị hoặc hóa trị ung thư.
- Rụng tóc Telogen: Tình trạng rụng tóc tạm thời thường xảy ra do stress hoặc sau một sự kiện cảm xúc mạnh.
- Rụng tóc từng mảng: Tóc rụng theo cụm và không đồng đều trên da đầu.
Rối loạn nội tiết gây rụng tóc như thế nào?
Nội tiết tố có vai trò duy trì và điều hòa các chức năng trao đổi chất trong cơ thể. Khi nội tiết tố ổn định mới có thể đảm bảo các chức năng cơ thể hoạt động bình thường. Rụng tóc do nội tiết có thể chỉ là một trong những yếu tố bị ảnh hưởng khi bạn bị rối loạn nội tiết.
Các loại nội tiết chính ảnh hưởng đến tóc
Một số loại nội tiết có ảnh hưởng đáng kể trong việc duy trì sức khỏe và trạng thái của tóc:
- Testosterone và DHT: Tình trạng mất cân bằng giữa hai loại hormone này thường xảy ra ở độ tuổi trung niên. Khi cơ thể bắt đầu sản xuất ít Testosterone hơn, DHT sẽ chiếm ưu thế và gây rụng tóc. Phụ nữ trong giai đoạn tiền mãn kinh cũng thường gặp phải sự mất cân bằng này, gây ra rụng tóc.
- Estrogen và Progesterone: Đây là 2 loại nội tiết tố nữ có ảnh hưởng tích cực đến mái tóc. Tuy nhiên, trong các thời kỳ như mang thai hoặc mãn kinh, sự suy giảm của chúng có thể gây ra tình trạng rụng tóc. Khi Estrogen và Progesterone giảm dần do tuổi tác, Androgen bắt đầu ảnh hưởng mạnh hơn, kích thích hoạt động của DHT và gây rụng tóc.
- Các hormone tuyến giáp: Tuyến giáp có chức năng điều chỉnh quá trình trao đổi chất toàn bộ cơ thể thông qua các hormone tuyến giáp. Khi tuyến giáp hoạt động không ổn định có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe tóc, thường xuất hiện dưới dạng rụng tóc khắp da đầu khiến tóc trở nên thưa và mỏng đi. Đối với người cao tuổi, sự gián đoạn trong hoạt động của tuyến giáp cũng là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến rụng tóc.
Quá trình nội tiết tố gây rụng tóc
Quá trình rụng tóc do nội tiết tố thường diễn ra chủ yếu ở vùng trán và phía trên da đầu dẫn đến hiện tượng đường chân tóc bắt đầu thưa dần theo thời gian. Một trong những yếu tố chính gây ra tình trạng này là hoạt động tăng lên của DHT tại các nang tóc cùng với các yếu tố khác như di truyền. Nồng độ DHT cao làm thu nhỏ kích thước của nang tóc và rút ngắn chu kỳ phát triển của tóc, cuối cùng dẫn đến rụng tóc.
Hoạt động này không chỉ gây rụng tóc mà còn ảnh hưởng đến khả năng phục hồi và mọc tóc lại, làm cho tóc mới mọc lên mỏng manh và yếu ớt hơn. Vì vậy bạn nên nhận biết sớm và can thiệp kịp thời có thể giúp làm chậm quá trình này và giữ cho tóc luôn khỏe mạnh.
Nguyên nhân mất cân bằng nội tiết gây rụng tóc
Có rất nhiều nguyên nhân gây ra mất cân bằng nội tiết tố dẫn đến rụng tóc:
Yếu tố di truyền
Một trong những nguyên nhân chính liên quan đến gen di truyền là quá trình chuyển hóa tự nhiên của hormone Testosterone thành DHT gây suy yếu tế bào mầm tóc, làm nang tóc teo nhỏ và có thể biến mất hoàn toàn. Chu kỳ tự nhiên của tóc không được duy trì, những sợi tóc già sẽ rụng đi nhưng không có những sợi tóc mới mọc lên để thay thế sẽ dẫn đến hói đầu. Tình trạng này phổ biến ở nam giới và có thể ảnh hưởng đến cả phụ nữ.
Mãn kinh
Vào thời kỳ mãn kinh, bạn nhận thấy tóc rụng thưa dần, nhất là những lúc chải đầu hay tắm gội làm bạn cảm thấy lo lắng, bất an. Điều này xảy ra là do mất cân bằng hormone, trong cơ thể nữ giới có hormone estrogen và hormone progesterone, nếu nồng độ 2 hormone này giảm xuống thấp hơn bình thường thì tóc sẽ trở nên mỏng thưa và rụng dần.
Hơn nữa, giảm sút nồng độ hormone nữ giới còn dẫn đến sự tăng lên của hormone nam (Androgen). Androgen có khả năng làm co lại các nang tóc, góp phần làm tóc rụng nhiều hơn, từ đó làm tăng khả năng và mức độ rụng tóc trong thời kỳ mãn kinh.
Căng thẳng
Lúc căng thẳng, cơ thể sẽ giảm nồng độ hormone progesterone và estrogen tăng, gây rối loạn nội tiết tố nữ, khả năng gây rối loạn buồng trứng cao. Đây là nguyên nhân dẫn đến suy yếu nang tóc, do tuần hoàn máu kém, tóc không nhận đủ dưỡng chất, nên rụng dần theo thời gian.
Hội chứng buồng trứng đa nang
Rụng tóc do buồng trứng đa nang là do khi hormone sinh dục nam trong cơ thể nữ giới tăng đột ngột, các nang tóc bị thiếu dinh dưỡng, mỏng và yếu dần, thậm chí rất dễ dẫn đến hói đầu như nam giới. Khi bị hội chứng buồng trứng đa nang thì lông lại phát triển bất thường, thậm chí có phụ nữ còn mọc râu và ria mép.
Dấu hiệu rụng tóc nội tiết thường xuất phát chủ yếu từ nồng độ hormone Androgen dư thừa ở những người mắc PCOS, dẫn đến mụn trứng cá mà còn gây rụng tóc, thậm chí tóc mọc lại cũng sẽ yếu, dễ gãy, khô và hư tổn. Rụng tóc liên quan đến PCOS trong y học thường được gọi là chứng hói đầu ở phụ nữ và điều trị có thể gặp nhiều khó khăn.
Mang thai
Khi mang thai, hàm lượng estrogen trong cơ thể người mẹ tăng làm, thúc đẩy quá trình trao đổi chất, gây xáo trộn môi trường da đầu, những nang tóc bị thoái hóa không nuôi nổi tóc và làm rụng tóc. Cụ thể là độ ẩm tại vùng da đầu đột ngột tăng, mất cân bằng độ PH gây thừa dầu cho tóc, tạo điều kiện cho bụi bẩn bám vào, vi khuẩn ký sinh. Từ đó chất thải của vi khuẩn làm hạn chế tế bào da chết bong tróc theo đúng chu kỳ và bong thành mảng lớn gây nấm, viêm mà rụng tóc.
Rụng tóc sau sinh
Rụng tóc sau sinh thường xảy ra vài tháng sau khi phụ nữ sinh con do sự thay đổi hormone khiến các sợi tóc đang ở giai đoạn phát triển (Anagen) chuyển nhanh chóng sang giai đoạn nghỉ ngơi (Telogen) dẫn đến rụng tóc nhiều hơn, có thể lên tới hơn 100 sợi mỗi ngày. Bạn không nên quá lo lắng vì rụng tóc sau sinh thường chỉ là hiện tượng tạm thời, kéo dài ít hơn sáu tháng.
Rối loạn tuyến giáp – tăng hoặc giảm hormone tuyến giáp
Hormone tuyến giáp có chức năng thúc đẩy sự phát triển và duy trì sức khỏe của nang tóc. Theo kết quả nghiên cứu khoa học, hormon tuyến giáp đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa sự tăng trưởng của tóc và rụng tóc.
Một khi chức năng tuyến giáp bị rối loạn sẽ kéo theo chứng rụng tóc kiểu Telogen Effluvium, một dạng rối loạn da đầu khiến cho nang tóc chuyển sang giai đoạn nghỉ ngơi (Telogen) của chu kỳ tóc từ rất sớm. Tình trạng rụng tóc do nội tiết tố liên quan đến tuyến giáp có thể ảnh hưởng đến toàn bộ da đầu.
Cơ chế & bằng chứng
- Cả cường giáp và suy giáp đều có thể gây rụng tóc lan tỏa (telogen effluvium). Theo ước tính, khoảng 50% người bị cường giáp và 33% người bị suy giáp có rụng tóc.
- Hormone tuyến giáp có tác dụng điều hòa trao đổi chất tế bào nang tóc, ảnh hưởng đến quá trình phân chia tế bào mầm tóc và điều hòa chuyển pha của chu kỳ tóc.
- Khi hormone tuyến giáp mất cân bằng, nang tóc sẽ nhạy cảm hơn, dễ chuyển sang giai đoạn nghỉ (telogen) hơn.
Tác dụng phụ của thuốc điều trị
Thuốc chống đông máu, thuốc trị mụn trứng cá chứa retinoids, steroid đồng hóa, thuốc trị viêm khớp, gout, thuốc chống trầm cảm, thuốc trị bệnh tim hoặc tăng huyết áp và đặc biệt là các loại thuốc hóa trị ung thư… có thể là nguyên nhân rụng tóc nội tiết.
Tuy nhiên, tình trạng này thường không phải là vĩnh viễn. Khi ngưng sử dụng hoặc điều chỉnh liều lượng thuốc, tóc sẽ bắt đầu mọc trở lại và dần phục hồi.
Cơ chế gây rụng tóc nội tiết
Tăng tương đối androgen hoặc quá trình chuyển đổi androgen – vai trò của DHT
- Trong nang tóc, testosterone có thể được chuyển thành DHT nhờ enzyme 5α-reductase. DHT gắn lên thụ thể androgen trong tế bào papilla nang tóc, kích thích quá trình suy giảm nang tóc khiến nang tóc bị thu nhỏ, tóc mới mảnh hơn, thậm chí thoái hóa.
- Ở phụ nữ có biểu hiện tăng androgen (ví dụ hội chứng buồng trứng đa nang — PCOS), mức androgen cao hơn làm tóc vùng đầu dễ bị ảnh hưởng hơn.
- Theo báo cáo chuyên gia về FPHL, việc đánh giá tình trạng dư androgen là bước bắt buộc khi khám rụng tóc nữ.
Giảm estrogen – đặc biệt trong giai đoạn tiền mãn kinh / mãn kinh
Cơ chế & bằng chứng
- Estrogen có tác dụng bảo vệ nang tóc: thúc đẩy pha tăng trưởng (anagen), kéo dài thời gian sống của tóc, và điều chỉnh chuyển hóa androgen tại nang tóc
- Khi bước vào giai đoạn chuyển mãn kinh, nồng độ estrogen giảm mạnh, làm giảm lưu lượng tuần hoàn da đầu (do mất tác dụng giãn mạch của estrogen), gây thiếu dinh dưỡng cho nang tóc.
- Nghiên cứu lâm sàng cho thấy sau khi bắt đầu liệu pháp thay thế hormone (HRT), có sự cải thiện nhẹ mật độ và độ dày tóc, giảm tỷ lệ tóc chuyển sang pha telogen (nghỉ).
Hậu quả khi estrogen giảm
- Tóc mỏng hơn, mất độ bóng
- Tỷ lệ rụng tóc (tóc vào pha telogen) tăng
- Nang tóc dễ bị nhạy cảm với androgen hơn
Thay đổi progesterone và mất cân bằng estrogen/progesterone
- Progesterone có thể ức chế enzyme 5α-reductase, giảm quá trình chuyển testosterone thành DHT tại nang tóc.
- Khi progesterone giảm (ví dụ hormon này mất cân bằng trong chu kỳ, sau sinh, hoặc thời kỳ tiền mãn kinh), tác dụng ức chế trên chuyển androgen giảm, dẫn đến ảnh hưởng tiêu cực lên tóc.
- Các nghiên cứu tổng quan về liệu pháp hormon cho rụng tóc nữ cũng đề cập đến vai trò cân bằng giữa estrogen và progesterone trong ổn định nang tóc.
Tăng prolactin, cortisol và hormon stress – tác động gián tiếp lên chu kỳ tóc
- Prolactin (PRL): tồn tại receptor PRL trong da đầu và nang tóc; khi PRL tăng (ví dụ trong u tuyến yên, sử dụng thuốc ức chế dopamin), có thể thúc đẩy tóc sớm rơi vào giai đoạn telogen.
- Cortisol/hormon stress: Khi căng thẳng kéo dài, cortisol cao có tác động bất lợi lên tế bào mầm tóc, giảm tín hiệu tăng trưởng, và thúc đẩy chuyển tóc vào giai đoạn nghỉ (telogen). Một nghiên cứu của Harvard chứng minh rằng hormone stress làm tế bào papilla giảm bài tiết Gas6 – một chất kích thích tế bào gốc nang tóc – khiến tóc không tái sinh hiệu quả.
- Trong thời kỳ mang thai – hậu sản, thay đổi hormon prolactin và cortisol cũng là nguyên nhân chính gây rụng tóc sau sinh (postpartum telogen effluvium).
Hỗ trợ điều trị khi rối loạn nội tiết tố gây rụng tóc
Chúng ta có thể khắc phục chúng bằng cách ngủ nghỉ đúng giờ, ăn nhiều thực phẩm (cá bơn, thịt bò, cà rốt, các loại hạt,…) cung cấp các chất vitamin, B, H, A, E, acid béo. Mục đích để cơ thể hấp thụ đủ chất và cân bằng nội tiết tố trong cơ thể. Từ đó tuyến giáp ổn định và giúp cho tóc phát triển toàn diện, hạn chế tóc gãy rụng hiệu quả.
Cân bằng nội tiết tố
Bạn nên bắt đầu bằng việc điều chỉnh lối sống để hỗ trợ quá trình cân bằng nội tiết tố trong cơ thể. Điều này có thể bao gồm việc áp dụng chế độ ăn uống cân đối, giàu vitamin và khoáng chất, tập thể dục thường xuyên, quản lý stress hiệu quả,…
Điều trị bằng thuốc
Có nhiều loại thuốc có thể giúp kiểm soát rụng tóc, bao gồm các loại thuốc giảm hormone Androgen, thuốc kích thích mọc tóc hoặc các loại thuốc được kê đơn chuyên biệt tùy theo tình trạng cụ thể. Bác sĩ có thể tư vấn và kê đơn phù hợp sau khi chẩn đoán.
Sử dụng các phương pháp chăm sóc tóc thiên nhiên
Áp dụng các phương pháp chăm sóc tóc tự nhiên có thể hỗ trợ cải thiện tình trạng tóc và da đầu. Các biện pháp này bao gồm việc sử dụng các sản phẩm chăm sóc tóc tự nhiên, các loại dầu thiên nhiên, mặt nạ tóc tự chế từ thực phẩm giàu dưỡng chất và massage da đầu để kích thích lưu thông máu.
Điều chỉnh lối sống
Mái tóc đẹp là khi bạn biết chăm sóc tốt, có ý thức sinh hoạt lành mạnh. Nên hãy tạo cho mình cách sống tích cực để luôn có một mái tóc chắc khỏe và dày đẹp nhé.
- Giảm stress, quản lý giấc ngủ
- Dinh dưỡng giàu protein, sắt, kẽm, vitamin D
- Tránh chế độ giảm cân quá nhanh
Can thiệp y tế
- Trong trường hợp androgen cao: sử dụng thuốc chống androgen như spironolactone, cyproterone acetate (nếu được bác sĩ chỉ định)
- Liệu pháp hormone sau khi cân nhắc lợi ích – rủi ro trong tuổi mãn kinh
- Điều trị rối loạn tuyến giáp nếu phát hiện chức năng tuyến giáp bất thường
- Kiểm soát nguyên nhân tăng prolactin hoặc stress
Liệu pháp tại chỗ & hỗ trợ nang tóc
- Minoxidil
- Các biện pháp hỗ trợ như PRP, laser cường độ thấp, Mesotherapy
- Dưỡng chất bổ sung: vitamin D, kẽm, sắt, Biotin – nếu xét nghiệm cho thấy thiếu
- Cân nhắc bổ sung Cynatine vào chế độ chăm sóc tóc của mình. Đây là dưỡng chất hữu ích giúp nuôi dưỡng tóc từ bên trong, tăng cường sức khỏe cho mái tóc.
- Bổ sung các dưỡng chất khác giúp cân bằng hệ thần kinh nội tiết như Pumpkin Seed, Black Cohosh, Horsetail và Hibiscus Flower để hỗ trợ điều trị rụng tóc.
Ngăn ngừa rụng tóc nội tiết
Để ngăn ngừa tình trạng rụng tóc do nội tiết tố, bạn có thể tham khảo một số thông tin sau:
- Duy trì chế độ dinh dưỡng đầy đủ cho mái tóc: Bạn nên xây dựng và duy trì chế độ ăn uống giàu vitamin và khoáng chất để giữ gìn sức khỏe tổng thể và sức khỏe của tóc, bao gồm ngũ cốc nguyên hạt, rau xanh, trái cây, axit folic từ các thực phẩm như dầu mè, dầu ô-liu, bí đỏ, bông cải xanh, bơ, cá hồi, cá ngừ, trứng,… Nên hạn chế thực phẩm chứa nhiều dầu mỡ và chiên rán. Đồng thời, đừng quên uống đủ nước mỗi ngày để tối ưu hóa quá trình trao đổi chất và vận chuyển chất dinh dưỡng trong cơ thể.
- Quản lý căng thẳng: Stress là một yếu tố quan trọng gây mất cân bằng nội tiết và có thể dẫn đến rụng tóc. Việc kiểm soát và giảm tải stress, cân bằng cuộc sống sẽ giúp cải thiện đời sống tinh thần và sức khỏe.
- Chăm sóc tóc đúng cách: Nên hạn chế sử dụng các dụng cụ tạo kiểu tóc bằng nhiệt để tránh làm hại tóc. Nếu cần thiết, sử dụng các sản phẩm bảo vệ tóc để giảm thiểu tác động tiêu cực.
Kết luận
Rối loạn nội tiết tố là nguyên nhân quan trọng & thường gặp gây rụng tóc ở nữ giới. Nắm được 5 nhóm thay đổi nội tiết tố – bao gồm androgen, estrogen, progesterone, hormone tuyến giáp và hormon stress / prolactin – giúp chúng ta hiểu rõ cơ chế, phát hiện sớm và điều trị hợp lý.
Một liệu trình hiệu quả thường là tích hợp: điều chỉnh nội tiết + chăm sóc nang tóc tại chỗ + bổ sung dinh dưỡng.